सुर्खेत। २०७८ फागुन ६ गते प्रवासकुमार शाक्यको घरमा छोरी माग्न एउटा परिवार आएको थियो। घरमा छोरी माग्न आएको परिवारलाई प्रवासले सोधे– ज्वाइँ बन्ने व्यक्ति के गर्नुहुन्छ?

उनका बुवाआमाले आफ्नो छोरा इञ्जिनियर भएको प्रवासको परिवारलाई सुनाए।

प्रवासले ज्वाइँ बन्न आएकालाई अर्को प्रश्न सोधे– तपाईले रक्तदान गर्नुभएको छ?

प्रश्न सुनेका व्यक्तिले आश्चर्य माने। प्रवासले उत्तरको अपेक्षा गरेनन्, बरु सिँधै भनिदए– रक्तदान गर्नुभयो भने मात्र छोरी दिन्छु।

प्रवासलाई उनका ज्वाइँले प्रतिप्रश्नमा रक्तदानको विषयमा सोधे। प्रवासले सरसर्ती आफ्नो रक्तदान अभियान र यसको महत्वका बारेमा भदिदिए। ज्वाइँ बन्न रक्तदान गर्नुपर्ने शर्तबाट पछि हट्दै हटेनन्।

छोरी माग्न आएको परिवार फर्कियो। ज्वाइँले केही दिनपछि आफूले रक्तदान गरेको तस्विर प्रवासलाई पठाए। अनि प्रवासले भने, ‘..अब मैंले हजुरलाई छोरी सुम्पिएँ, रक्तदान जारी राख्नुहोला।’

उनले छोरीको विवाह माग्न आएका उनैसँग धुमधाम गराईदिए। ज्वाइँले पनि रक्तदानलाई जारी राख्ने शर्त फेरि पनि प्रवाससँग दोहोर्याए।

प्रवाश तिनै व्यक्ति हुन्, जसले आफ्नो जीवनमा ८५ पटक रक्तदान गरिसकेका छन्। उनीसँग मिल्ने रगत आवश्यक परे उनलाई कुनै समय र व्यस्तताले रोक्दैन, बस स्वास्थ्यले साथ दिनुपर्छ।

मंगलबार कर्णाली उत्सवको दोस्रो दिनको ‘पैकेलो’ का रुपमा आफ्नो रक्तदान यात्राको कथा सुनाएका प्रवाश अहिले सुर्खेतको वीरेन्द्रनगर–९ लाटीकोइलीमा बस्छन्। उनी २०३४ सालमा नेपालगञ्जको घरबारी टोलमा जन्मिएका हुन्। उनले प्राथमिक तहको विद्यालय शिक्षा सुरु गर्नेबेलामा प्रवाशको परिवार सुर्खेत उक्लिएको थियो।

उनी परिवारमा कान्छो छोरा हुन्। उनका बुवा पत्रकारिता सँगसँगै सामाजिक सेवामा सक्रिय थिए। आफूलाई रक्तदानमा निरन्तर रहन बुवाले नै प्रेरित गरेको प्रवास बताउँछन्।

२०५४ सालको एक दिन प्रवासले एउटा साइनबोर्डमा केही लेख्दै थिए। हो । उनले चिनजेजानेका एक जना दाई प्रकाश प्रकाश श्रेष्ठले ‘तिम्रो रगत तान्नुपर्ने भयो, आउ’ भनेर बोलाए। प्रवास डराएर भागे। तैपनि उनलाई अर्का साथीले जबर्जस्ती जिल्ला अस्पतालमा पुर्याए। उनले कोही बिरामी भएर आफूलाई साथीले लिएको होला भन्ने लागेको थियो। तर साथीले रक्तसञ्चार केन्द्रमा लिए।

‘उसले रक्तसञ्चार केन्द्रमा पुर्याएपछि म आपतमा परेँ, मलाई त्यतिबेलासम्म रक्तदान गरे भने दुब्लाएर मरिन्छ भन्ने लाग्थ्यो,’ विगत सम्झँदै प्रवासले भने, ‘सुरुमा बोलाउनुभएको प्रकाश श्रेष्ठले सम्झाएर रगत दिन कर गर्पछि मैंले डराउँदै रगत दिएको थिएँ।’

उनले रक्तदान गरेको कुरा सुरुमा आफ्नो बुवालाई गएर सुनाए। त्यो सुनिसकेपछि बुवाको अनुहारमा छाएको खुशी देखेर प्रवास नै छक्क परे। उनले केही बोल्न नपाउँदै उनका बुवाले भने– जिन्दगीमा पहिलोपटक पूण्यको काम गरिस्।

उनलाई बुवाले रक्तादन गर्न नछोड्न पनि सुझाए। त्यसपछि उनले रक्तदानका विषयमा लेखिएका सामग्री खोजीखोजी पढ्न थाले। यसैका विषयमा व्यक्ति संस्थासँग बुझ्न थाले। रक्तदान र दान गरिएको रगतको बारेमा धेरै कुरा बुझे।

‘रगत यस्तो चिज रहेछ, न अस्पतालम किन्न पाईन्छ, न कतै,’ उनले भने, ‘त्यति बुझेपछि मैंले रक्तदानका अभियानमा सरिक हुँदै गएँ, अहिले अरुलाई पनि रक्तदान गर्न र यसको महत्वका बारेमा भन्दै हिँडछु।’

मानिसले मानिसको ज्यान बचाउन दिने रगतको महत्वका विषयमा चर्चा गरी नसकिने प्रवास बताउँछन्। उनी आफैंले जीवनमा कम्तिमा पनि एक सय पटक रक्तदान गर्ने योजना बनाएका छन्। उनी भन्छन्, ‘मैंले आफ्नो जीवनमा लक्ष्य पूरा नगरेपनि छोरालाई रक्तदान निरन्तर गर्न भन्छु।’

रक्तदानको शिलशिलामा आफू भारतमा पुगेको र त्यहाँको रक्तदानमा प्रयोग हुने प्रविधि देखेर लोभिएको उनले बताए।
कोभिडको बेला लकडाउनको अवस्था आउँदा पनि उनले बिरामीका लागि चाहिने रगत परिपूर्तिका लागि हिँडडुल गर्न छोडेनन्। पत्रकारितासँग पनि आवद्ध भएकाले आफूलाई त्यही बहानामा रगत जुटाउन कोभिडका बेला हिँडडुल गर्न सहज भएको उनले बताए।

‘कोभिडमा न यातायात चल्थे न त मानिस नै हिँडडुल गर्न पाउँथे, यस्तो बेलामा रगत नपाएका कारण कसैको ज्यान जानुनपरोस भन्ने मेरो मनमा लागेको थियो,’ उनले भने, ‘पत्रकारको कार्ड लगाएर कहिले अस्पताल त कहिले कतै जान सहज भयो, जे भएपनि त्यो कार्ड मैंले कसैको हितकै लागि उपयोग गरेको थिएँ भन्ने लाग्छ।’

एक पटक कर्णाली प्रदेश अस्पतालमा भर्ना भएकी एक जना महिलाका लागि पोजिटिभ र नेगेटिभ दुवै किसिमको रगत आवश्यक परेको रहेछ। प्रवाशलाई मध्यरात एक जना महिलालाई रगत आवश्यक परेको भनेर फोन आयो। दुर्लभ रगत चाहिएको भनेपछि उनी पनि आपतमा परे। राति उठेर जान खोजेपछि प्रवासलाई श्रीमतिले रोक्न खोजिन। उनले सम्झाएर श्रीमतिलाई लिएर अस्पताल पुगेर रगतको जोहो गरे।

केही दिनपछि उनै महिला प्रवाससँग बाटोमा भेटिईन् र उनीसँग भनिन्– तपाई त्यो राति नआईदिएको भए आज म यो संसारमा हुने थिएन सायद। ‘त्यो कुराले मलाई थप हौसला दिएको थियो।’ उनले भने।

प्रवास जतिबेला भेटेपनि साथीहरुलाई एउटै कुरा भन्छन्– रक्तदानचाहिँ गर्नुपर्छ है।

प्रवासको नेतृत्वमा सुर्खेतमा स्वयमसेवी रक्तदाता समाज नामक संस्था बनाएका छन्। यसको उनी केन्द्रीय सदस्य पनि हुन्। यो संस्थालाई सुर्खेतका स्थापना गरेको उनैले हो। संस्थामार्फत प्रदेशभर रक्तदानको क्षेत्रमा काम गरिरहेका छन्। कर्णालीमा दानमा दिएका रगतलाई सरकारले बिरामीलाई निशुल्क दिनुपर्छ भनेर उनले संस्थामार्फत नै पैरवी गर्दै आएका छन्।